Sposoby zabezpieczeń kredytów i pożyczek – osobiste i rzeczowe

Banki i firmy pożyczkowe udzielając kredytu lub pożyczki mogą zażądać zabezpieczenia. Powód – instytucje finansowe chcą mieć pewność, że pożyczkobiorca spłaci zaciągnięte zobowiązanie.  Zabezpieczenia ustanawiane są na całość lub określoną część wierzytelności.

• Dlaczego instytucje finansowe żądają zabezpieczeń?
• Charakterystyka i podział zabezpieczeń osobistych
• Zabezpieczenia rzeczowe – opis elementów składowych
• Zastaw, a przewłaszczenie samochodu – wady i zalety
• Finansowanie pojazdu – z zabezpieczeniem czy bez?

Dlaczego instytucje finansowe żądają zabezpieczeń?

Zabezpieczenie kredytu lub pożyczki (z ang. Collateral) to rodzaj „ochrony” udzielonego przez bank lub firmę pożyczkową zobowiązania finansowego. Warto odnotować, że zabezpieczenie może zostać ustanowione zarówno przed udzieleniem kredytu lub pożyczki, jak i w trakcie spłacania wierzytelności.

Wszystkie instytucje finansowe (czyt. banki i firmy pożyczkowe działające w sektorze pozabankowym) są nastawione na zysk. W związku z tym, udzielając jakiegokolwiek zobowiązania finansowego, chcą mieć pewność, że dłużnik w ustalonym terminie zwróci należność wraz z odsetkami.

Podstawową formą zabezpieczenia produktu finansowego jest tzw. zdolność kredytowa. Na jej podstawie szacowane jest ryzyko, czy potencjalny pożyczkobiorca spłaci zaciągnięte zobowiązanie. Jeśli kwota kredytu lub pożyczki jest bardzo wysoka lub istnieje prawdopodobieństwo, że potencjalny klient nie ureguluje długu, to wierzyciel ma prawo ustanowić dodatkowe zabezpieczenie.

Klasyfikacja rodzajów zabezpieczeń jest zróżnicowana i zależy od różnych kryteriów. Najczęściej stosowana jest typologia na podstawie uwarunkowań prawnych. Prawne zabezpieczenia produktów finansowych dzieli się na: osobiste i rzeczowe. Powyższe zabezpieczenia mogą zostać ustanowione na całość lub określoną część długu.

Zabezpieczenie osobiste – charakterystka

Zabezpieczenie osobiste – to jeden z rodzajów zabezpieczenia zobowiązania finansowego. Cecha charakterystyczna – pożyczkobiorca za powstały dług odpowiada całym swoim majątkiem. Warto odnotować, że wierzyciel w przypadku braku spłaty zobowiązania może zgłosić się po kapitał, który został zgromadzony zarówno przed, jak i po udzieleniu kredytu lub pożyczki.

Tego rodzaju zabezpieczenia są stosowane dla nowo powstałych działalności gospodarczych, jak i osób fizycznych, które mają niedostateczną zdolność kredytową.

Do zabezpieczeń osobistych zalicza się:

• poręczenie cywilne – to forma umowy między dwoma podmiotami – pożyczkodawcą, a poręczycielem. W jej ramach żyrant zobowiązuje się do spłacenia wierzytelności, w sytuacji gdy główny dłużnik nie jest w stanie uregulować zobowiązania. Poręczyciel za dług odpowiada całym swoim majątkiem. Umowa przestaje być ważna w momencie gdy zobowiązanie zostanie uregulowane w całości. Żyrant ma możliwość rezygnacji z poręczenia przed powstaniem długu. Natomiast po wypłacie kredytu lub pożyczki z umowy poręczeniowej zrezygnować bardzo trudno. W takiej sytuacji, żyrant ma prawo złożyć pisemną rezygnację z poręczenia. Jednak pożyczkodawca musi wyrazić na to zgodę. Wówczas instytucja finansowa zażąda od głównego pożyczkobiorcy nowych zabezpieczeń.
• poręczenie wekslowe (awal) – poręczający (awalista) zobowiązuje się do spłaty weksla w sytuacji gdy pierwotny dłużnik nie uregulował zobowiązania. Awal może dotyczyć całego długu lub jego części. W przeciwieństwie do poręczenia cywilnego, poręczenie wekslowe jest nieodwołalne. Awal może zostać umieszczony wyłącznie na wekslu lub przedłużku.
• weksel – to papier wartościowy, który zobowiązuje osobę wskazaną w dokumencie, do zapłaty określonej kwoty pieniężnej w wyznaczonym terminie. Weksel powinien zawierać: polecenie zapłaty kwoty pieniężnej, nazwisko osoby, która ma uregulować zobowiązanie, termin płatności, miejsce płatności, nazwisko osoby, na rzecz której ma zostać opłacony weksel, miejsce i datę wystawienia dokumentu oraz podpis wystawcy weksla. Ważne – weksel in blanco występuje w sytuacji, gdy co najmniej jeden z wymienionych elementów nie zostanie ujęty w umowie wekslowej. Dokument jest ważny tylko wówczas, gdy zostaną uzupełnione wszystkie jego elementy.
• gwarancja bankowa – poręczycielem jest bank. Podstawą gwarancji bankowej jest pisemne zobowiązanie banku do uregulowania zobowiązania (tzw. sumy gwarancyjnej) w sytuacji gdy zleceniodawca gwarancji (np. kredytobiorca) nie ureguluje wierzytelności. Ten rodzaj zabezpieczeń jest stosowany w obrocie krajowym i zagranicznym. Gwarancja bankowa skierowana jest do przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność krajową lub usługową. Zabezpieczenie stanowi zwiększenie wiarygodności wobec kontrahentów.
• cesja wierzytelności – inaczej zwana przelewem. Zgodnie z przyjętymi normami prawnymi (art. 509-516 kodeksu cywilnego.), cesja to przeniesienie wierzytelności na osobę trzecią lub podmiot gospodarczy. Zmiana wierzyciela odbywa się bez zgody dłużnika. Stronami umowy są: podmiot lub osoba fizyczna, która zbywa wierzytelność (cedent) i podmiot który nabywa dług (cesjonariusz). Umowa cesji powinna określać dokładną kwotę przenoszonej wierzytelności. Co więcej dokument powinien zawierać sposób uregulowania zadłużenia.
• przystąpienie do długu – polega na przejęciu odpowiedzialności za zadłużenie, przez osobę trzecią. Osoba, która przystąpiła do długu odpowiada solidarnie za spłacenie wierzytelności. Należy wiedzieć, że przystąpienie do długu nie jest tożsame z przejęciem długu. Dlatego pierwotny zadłużony nie zostaje zwolniony z obowiązku uregulowania zobowiązania.
• przejęcie długu – pełną odpowiedzialność za zadłużenie przejmuje osoba trzecia (przejemca). W tej sytuacji, pierwotny dłużnik zostaje zwolniony z obowiązku uregulowania należności. Przejęcie może nastąpić wówczas, gdy zgodę wyrazi dłużnik lub wierzyciel. W momencie gdy wierzyciel nie zgodzi się na zmianę zadłużonego, to przejemca jest odpowiedzialny za spłatę zobowiązania wobec dłużnika.
• pełnomocnictwo – kredytodawca otrzymuje pełnomocnictwo do dysponowania środkami pieniężnymi, które są zgromadzone na rachunku bankowym zadłużonego.

Zabezpieczenia rzeczowe

Instytucja finansowa do zabezpieczenia osobistego ma prawo zażądać także zabezpieczenia rzeczowego. W przypadku zabezpieczeń rzeczowych, dłużnik odpowiada tylko za poszczególne składniki swojego majątku. Co więcej, do tego rodzaju zabezpieczeń mogą także zostać przypisane osoby trzecie, które nie pobrały korzyści związanych z zobowiązaniem.

Zabezpieczeniami rzeczowymi są:

• hipoteka – umożliwia wierzycielowi ustanowienie zabezpieczenia na nieruchomości. W tym celu powstaje wpis w księdze wieczystej. Jego ważność wygasa w momencie uregulowania długu. Zabezpieczyć hipoteką można: nieruchomości (w tym grunty), prawo do użytkowania wieczystego, spółdzielcze prawo do lokalu, jak również prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej.
• zastaw ogólny – stronami umowy są: wierzyciel i właściciel oddawanej w zastaw ruchomości. Tego rodzaju zabezpieczenie może obejmować również przyszłe zobowiązania finansowe. Istotą zastawu ogólnego jest fakt, że pożyczkobiorca nie może korzystać z zabezpieczonej ruchomości. Zastaw może być ustanowiony na maszynach, pojazdach itd. Zastawiony przedmiot musi posiadać wartość majątkową.
• zastaw rejestrowy – stosowany jest jako zabezpieczenie kredytu, pożyczki lub leasingu samochodowego. Ważne – podczas całego okresu spłaty dłużnik może korzystać z zastawionej ruchomości. Umowa zastawnicza powinna zawierać: datę jej zawarcia, imię, nazwisko oraz adres zamieszkania zastawcy (czyt. zadłużonego), przedmiot zastawu, wartość i stosunek prawny wierzytelności zabezpieczonej zastawem. W celu dokonania zastawu niezbędnym elementem jest wpis do rejestru zastawów.
• przewłaszczenie na zabezpieczenie – polega na przeniesieniu własności ruchomości na wierzyciela. W przeciwieństwie do zastawu ogólnego, dłużnik ma prawo korzystać z zabezpieczonego przedmiotu. Po spłaceniu zadłużenia właściciel odzyskuje pełne prawo własności. W przypadku braku uregulowania zobowiązania jedynym właścicielem ruchomości staje się wierzyciel.  Najczęściej przewłaszczenie na zabezpieczenie stosuje się w pożyczkach pod zastaw samochodu.
• kaucja bankowa – polega na przeniesieniu określonej kwoty pieniężnej na rzecz kredytodawcy. Środki finansowe mogą być przelane zarówno przez pożyczającego jak i osobę trzecią. Ważne – kaucją mogą być tylko pieniądze – w złotówkach lub walucie obcej. W momencie spłaty zobowiązania, bank jest zobowiązany do zwrotu pełnej kwoty zabezpieczenia.
• blokada środków na koncie bankowym – wierzyciel ustanawia blokadę rachunku bankowego dłużnika, wraz z dyspozycją na przelewy określonych środków pieniężnych. Zabezpieczeniem jest kwota określona w umowie. Ten rodzaj zabezpieczenia jest ustanawiany wówczas, gdy podmiot pożyczający ma pewność, że konto jest zasilane regularnymi wpłatami. Blokada środków traci ważność w momencie pełnej spłaty zadłużenia. Niezbędnym elementem do przeprowadzenia blokady jest pełnomocnictwo dla wierzyciela w formie aktu notarialnego.     
• ubezpieczenie kredytu –  zazwyczaj jest sprzedawane jako dodatek do kredytu. Zadaniem polisy jest ochrona rodziny kredytobiorcy, gdy ten poniesie śmierć lub jego stan zdrowia uniemożliwia podjęcie pracy zarobkowej. Innymi słowy – ubezpieczenie w określonych sytuacjach zapewnia spłatę zobowiązania za dłużnika.

Zastaw samochodu,  a przewłaszczenie na zabezpieczenie

Przedsiębiorcy lub osoby fizyczne, które nie posiadają wystarczającej zdolności kredytowej mogą skorzystać z produktów finansowych, gdzie wymaganym zabezpieczeniem jest samochód osobowy. Szeroko pojęty rynek pożyczkowy oferuje trzy rodzaje zabezpieczeń:

• zastaw ogólny,
• zastaw rejestrowy,
• przewłaszczenie na zabezpieczenie.

Zastaw ogólny najczęściej jest stosowany przez lombardy. Cecha charakterystyczna – pożyczkobiorca nie może korzystać zabezpieczonego pojazdu. Samochód zostaje „odmrożony” dopiero w sytuacji, gdy cały dług wraz z odsetkami zostanie spłacony. Rozwiązanie mało komfortowe.

Zastaw rejestrowy umożliwia użytkowanie auta podczas całego okresu spłaty wierzytelności. Minus – formalności. Oprócz umowy o ustanowieniu zastawu rejestrowego należy dokonać wpisu zastawu do sądowego rejestru zastawów. W związku z powyższym należy udać się do właściwego sądu i wypełnić formularz RZ-1. Dodatkowo wymagana jest opłata sądowa w wysokości 200 zł.

Przewłaszczenie na zabezpieczenie. Cecha charakterystyczna – wierzyciel w czasie spłaty pożyczki staje się współwłaścicielem auta. Podobnie jak w zastawie rejestrowym, osoba zadłużona ma prawo korzystać z pojazdu przez cały okres kredytowania. W momencie spłaty pełnej kwoty pożyczki następuje ponowne przeniesienie własności na pierwotnego właściciela (czyt. pożyczkobiorcy). Plusy – minimum formalności. Oprócz podpisania umowy należy dokonać wyceny samochodu. W przypadku Autokapital.pl wartość auta zostaje oszacowana przez profesjonalnego rzeczoznawcę.

Warto zauważyć, że przewłaszczenie na zabezpieczenie może być stosowane zarówno podczas pożyczki na zakup samochodu jak i jak i „zastawieniu” własnego auta.

Kredyt na samochód – z zabezpieczeniem czy bez?

Z kredytu samochodowego bez ustanowionego zabezpieczenia mogą skorzystać osoby fizyczne lub przedsiębiorcy, którzy posiadają bardzo dobry scoring BIK. Zaleta – właściciel może w każdej chwili sprzedać samochód. Wada – wyższe oprocentowanie, niż w kredycie z zabezpieczeniem.

Kredyty z zabezpieczeniem zaciągają osoby, które mają niską ocenę punktową w BIK. Co więcej instytucje pozabankowe w przypadku tego typu produktów finansowych nie wymagają zaświadczeń o dochodach. Plus – niższe koszty zobowiązania. Minus – brak możliwości sprzedaży auta podczas okresu kredytowania.