15 stycznia 2020

Co to jest firma pożyczkowa? Czym różni się od banku?

Zobacz w jaki sposób można zdefiniować firmę pożyczkową, bank i parabank. Na jakich zasadach działają takie instytucje i czym właściwie się zajmują? Rynek finansowy w Polsce jest ściśle regulowany, więc łatwo jest przekonać się jakie uprawnienia i obowiązki posiadają poszczególne instytucje finansowe.

Czym jest firma pożyczkowa?

Firma pożyczkowa to po prostu taka firma, która specjalizuje się w udzielaniu pożyczek. Wszystkie firmy, które jako główny obszar swojej działalności wybierają udzielanie pożyczek, muszą spełnić szereg wymogów formalnych. Reguluje to ustawa o nadzorze finansowym i ustawa o kredycie konsumenckim. Taka firma musi działać jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółka akcyjna. Jej minimalny kapitał zakładowy wynosi 200 tys. złotych, a członkowie zarządu lub rady nadzorczej nie mogą być skazani za przestępstwa gospodarcze.

Rozpoczynając działalność firma pożyczkowa musi uzyskać wpis do Rejestru Instytucji Pożyczkowych, nadzorowanego przez Komisję Nadzoru Finansowego. Posiadane przez nią wrażliwe dane są objęte tajemnicą bankową. Szczegółowe warunki działalności firmy pożyczkowej reguluje art. 59a ustawy o kredycie konsumenckim¹. Wszelkie odpłatne pożyczki udzielane przez firmy pożyczkowe są również regulowane zapisami tej ustawy. Z tej przyczyny można np. zawsze wypowiedzieć umowę pożyczki.

Wszystkie firmy mogą odpłatnie pożyczać pieniądze, ale nie kwalifikuje ich to automatycznie do kategorii firm pożyczkowych, o ile ma to charakter incydentalny. Pieniądze są w takim przypadku pożyczane na podstawie zapisów kodeksu cywilnego. Na takich samych zasadach pożyczać mogą osoby prywatne, które robią tego w ramach działalności gospodarczej, choć w porównaniu do firm będą inaczej rozliczały się z fiskusem.

Czym jest bank?

Firmy pożyczkowe są ściśle regulowane przez prawo, jednak ilością wyprodukowanego na ich temat ustaw nie mogą się równać z bankami. Działalność banków reguluje ustawa o prawie bankowym², która ma 231 stron, a pośrednio również szereg innych ustaw, m.in. wspomniane już o kredycie konsumenckim i nadzorze finansowym. Udzielanie kredytów i pożyczek to jedynie część działalności, którą mogą zajmować się banki, choć są takie, które zajmują się niemal wyłącznie tym (np. Santander Consumer Bank). Kredyty i pożyczki mogą być niecelowe, albo przeznaczone na konkretny cel – jak na przykład pożyczka na zakup samochodu albo kredyt hipoteczny na dom.

Jedną z cech wyróżniających banki jest system gwarancji depozytów. Dzięki niemu nie trzeba obawiać się o kwoty zdeponowane w takich instytucjach do kwoty 100 tys. euro. Banki stanowią niezbędną część każdej współczesnej gospodarki. Umożliwiają inwestycje, emisję pieniądza, alokują kapitał tam, gdzie jest potrzebny. Ich działalność nadzoruje niezależny od rządu Bank Centralny, co zapewnia stabilność systemu finansowego, oraz Komisja Nadzoru Finansowego. Właśnie przez swoją istotność dla całej gospodarki banki muszą być tak ściśle nadzorowane, zarówno przez przeróżne instytucje jak i obszerne prawo. Ich masowy upadek mógłby spowodować kryzys finansowy, tak jak miało to miejsce 2009 roku, kiedy amerykańskie banki zbyt ochoczo udzielały kredytów hipotecznych. Dlatego obecnie banki muszą uważnie badać ryzyko kredytowe związane z przyznaniem finansowania.

Instytucje finansowe: różnice między bankiem a firmą

Łatwo wskazać różnice pomiędzy bankiem a firmą pożyczkową. Banki są jedynymi instytucjami finansowymi, które mogą udzielać kredytów. Firmy pożyczkowe udzielają wyłącznie pożyczek.

Większość z pożyczek udzielanych przez banki i firmy pożyczkowe podlega pod ten sam akt prawny, czyli ustawę o kredycie konsumenckim, czyli obowiązują je takie same limity maksymalnych kosztów pożyczki, obowiązek informacyjny, obowiązek zbadania zdolności kredytowej klienta oraz ta sama forma umowy.

Banki pożyczają z środków własnych oraz pieniędzy zdeponowanych na należących do nich rachunkach, a firmy pożyczkowe ze środków własnych oraz środków inwestorów. Oprócz tej różnicy banki w porównaniu do firm pożyczkowych prowadzą znacznie szerszą działalność – przyjmują depozyty, przesyłają pieniądze, emitują papiery wartościowe i wiele innych.

Czym są parabanki?

O działalność firm pożyczkowych i banków jest ściśle regulowana i określona na podstawie konkretnych ustaw, to brakuje w polskim prawie definicji parabanku. W najogólniejszym sensie parabankami (od para z greki – obok, blisko) można nazwać wszelkie instytucje, które zajmują się niektórymi obszarami działalności banków i są w takim sensie do nich podobne, czyli np. przesyłaniem pieniędzy, przyjmowaniem depozytów, czy udzielaniem pożyczek. Najczęściej tego określenia używa się jednak w stosunku do instytucji, które przyjmują depozyty.

Takimi parabankami są np. popularne SKOK-i, które posiadają w ofercie właściwie wszystkie usługi bankowe albo fintechy, które pozwalają na przechowywanie na ich kontach pieniędzy (choćby PayPal). Sama nazwa para-bank może sugerować, że takie instytucje finansowe są w jakiś sposób gorsze od banków, jednak wcale nie musi tak być. Dzięki temu że taka czy inna instytucja finansowa zajmuje się tylko jednym obszarem działalności, może być bardziej wydajna i oferować swoje usługi w lepszej jakości i taniej, niż typowy bank. W razie wątpliwości czy dana instytucja finansowa jest bezpieczna zawsze można sprawdzić listę ostrzeżeń publicznych KNF. Przypomnijmy, że na tej liście już w grudniu 2009 znajdował się słynna, upadła instytucja parabankowa Amber Gold.

Co ciekawe, Komitet Stabilności Finansowej (instytucja odpowiedzialna za nadzór nad stabilnością systemu finansowego w Polsce) posiada własną definicję parabanku. Według niej parabankiem nie mogą być instytucje, które nie są objęte nadzorem KNF, czyli nie są nimi SKOK-i ani firmy pożyczkowe³. Dobrą wskazówką na to, która instytucja jest uczciwa, a która nie jest podawanie samego oprocentowania nominalnego zamiast bardziej miarodajnego wskaźnika RRSO (rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania).

Tak czy inaczej, utożsamiane firm pożyczkowych z parabankami jest błędne. Według szerszej definicji parabanków, jako wszystkich firm zajmujących się usługami podobnymi do bankowych, są jedynie jednymi z wielu przeróżnych takich instytucji. Z kolei w węższej definicji, czyli jako instytucji przyjmujących depozyty pieniężne, nie są nimi wcale.