Co to jest weksel? Definicja i rodzaje weksli

Weksel jest jedną z najstarszych form zabezpieczenia umów. Pierwszą ustawę dotyczącą prawa wekslowego uchwalono w 1775 roku. Dziś weksel jest postrzegany jako papier wartościowy, który zobowiązuje trasata do uregulowania określonej kwoty pieniężnej na rzecz remitenta. W poniższym artykule znajdziesz informacje na temat zastosowania weksla, klauzul wekslowych i innych formach zabezpieczenia wierzytelności.

1. Weksel – co to jest?
2. Elementy składowe weksla
3. Czym jest weksel in blanco?
4. Różnice między wekslem własnym, a trasowanym
5. Klauzule wekslowe – na czym polegają?
6. Klauzule wekslowo obojętne i unieważniające weksel
7. Alternatywy dla weksla – inne formy zabezpieczeń kredytów i pożyczek
8. Słownik pojęć

Weksel – definicja

Weksel (z niem. Wechsel, czyli zmiana), to papier wartościowy, który m.in. znajduje zastosowanie jako forma zabezpieczenia wierzytelności. Jak to działa? Między stronami dochodzi do swoistej umowy, gdzie trasant (wystawca) zobowiązuje się do uregulowania w wyznaczonym terminie określonej kwoty, na rzecz wierzyciela wekslowego. Podmiot, który posiada prawa do weksla może w szybki sposób dochodzić swoich praw majątkowych na drodze sądowej.

Weksel może też być użyty jak środek obrotu finansowego. Jest stosowany jako substytut tradycyjnych środków pieniężnych w sytuacjach braku gotówki.

W sytuacji gdy wystawcą weksla jest osoba fizyczna, to dokument musi zostać podpisany własnoręcznie przez wystawcę. Natomiast gdy właścicielem weksla jest podmiot gospodarczy, to papier wartościowy jest sygnowany podpisem osoby upoważnionej. Jeżeli wystawcą weksla jest spółka cywilna, to dokument podpisują jedynie ci wspólnicy, którzy zdecydowali się być trasantami.

W jakich sytuacjach wystawia się weksel?

• jako zabezpieczenie kredytu,
• jako zabezpieczenie pożyczki,
• w momencie gdy nabywca towaru, nie ma wystarczających środków na pokrycie wierzytelności.

Z jakich elementów składa się weksel?

Weksel musi być wystawiony w formie pisemnej i podpisany odręcznie. Dodatkowo zgodnie z ustawą Prawo Wekslowe z 28 kwietnia 1936 roku opisywany dokument powinien zwierać:

• nazwę – „weksel”. Nazwa powinna być użyta w języku, w którym papier wartościowy został rozpisany,
• sumę wekslową – czyli bezwarunkowe polecenie do zapłaty określonej kwoty,
• miejsce i termin płatności,
• nazwisko wierzyciela,
• datę i miejsce wystawienia dokumentu,
• podpis wystawcy.

Co to jest weksel in blanco?

Często stosowanym zabezpieczeniem wierzytelności jest weksel in blanco. Cecha charakterystyczna – w momencie podpisania dokumentu, brakuje co najmniej jednego z ustawowych elementów: oznaczenia remitenta, kwoty oraz daty płatności.

Weksel in blanco jest komfortowym zabezpieczeniem tylko dla jednej ze stron umowy. W momencie gdy remitent zażąda zapłaty wyższej, niż uzgodniono to w formie ustnej, wówczas wystawca w praktyce musi zapłacić wpisaną kwotę. W celu uniknięcia nieporozumień, warto zawrzeć tzw. umowę wekslową. Dokument powinien określać w jaki sposób i na jakich warunkach weksel zostanie uzupełniony.

Weksel własny, a trasowany – różnice

Zgodnie z przyjętymi normami prawnymi weksle dzieli się na: własne i trasowane. Podstawową różnicą między powyższymi rodzajami jest osoba, która zobowiązuje się do opłacenia sumy wekslowej.

Weksel własny (prosty, suchy, sola) – jest papierem wartościowym, którego forma jest ściśle określona przez prawo wekslowe. Powyższy dokument musi zawierać bezwarunkowe przyrzeczenie do zapłaty przez wystawcę. W najprostszej formie przyrzeczenie powinno zawierać stwierdzenie: „Ja niżej podpisany zapłacę za weksel”. W przypadku weksla prostego, wystawca jest jego jednoczesnym dłużnikiem. W dniu terminu zapłaty remitent zgłasza się do wystawcy z żądaniem uregulowania wierzytelności.

Weksel własny – wzór

^{Źródło: http://www.druki.gofin.pl/weksel-wlasny,wzor,813,123.html}

Weksel trasowany (przekazany, trata) – to papier wartościowy. Zawiera bezwarunkowe polecenie do uregulowania długu wyznaczonej osoby trzeciej (trasat). Weksel przekazany zyskuje moc prawną w momencie jego przejęcia, czyli tzw. akceptu weksla. Ujmując sprawę jaśniej – wystawca przenosi odpowiedzialność uregulowania zadłużenia na inną osobę. W związku z powyższym, wierzyciel o zwrot należności zwraca się do trasata, a nie do wystawcy.

Na czym polegają klauzule wekslowe?

Oprócz obowiązkowych elementów, weksel może zawierać dodatkowe zapisy. Klauzule wekslowe zabezpieczają interesy stron. Zazwyczaj klauzule dzieli się na trzy kategorie: wekslowo skuteczne, wekslowo obojętne i unieważniające weksel.

Do klauzul skutecznych zaliczamy:

• klauzulę domicylu – jej zadaniem jest wskazanie osoby trzeciej, która będzie odpowiedzialna za przyjęcie płatności sumy wekslowej,
• klauzulę zakazującą dalszego zbywania weksla (inaczej klauzula nie na zlecenie) – jej zapis precyzuje w jakich sytuacjach można zastosować tzw. indos, czyli przeniesienie praw do weksla,
• klauzulę ewikcyjną (bez obliga) – indosant (żyrant) ogranicza odpowiedzialność za zapłatę,
• klauzulę wtórnikową – zakazuje wystawiania tzw. wtóropisów weksla. W tym przypadku weksel jest wystawiony tylko w jednym egzemplarzu.

Klauzule wekslowo obojętne i unieważniające weksel

Klauzule wekslowo obojętne – zgodnie z przyjętymi normami dzieli się je na: klauzule nienapisane i klauzule, które nie wywołują skutków wekslowych. Warto zauważyć, że mają moc wykonawczą tylko z punktu widzenia prawa cywilnego.

Klauzule nienapisane zgodnie z prawem wekslowym rozpatruje się jakby ich nie było. Nie powodują bowiem żadnych skutków płynących z zobowiązania wekslowego. Przykładowo – wystawca zostaje zwolniony od obowiązku uregulowania sumy wekslowej.

Klauzule nienapisane:

• klauzula zwolnienia wystawcy z odpowiedzialności za zapłatę – w tym przypadku wystawca zwalnia się od przyjęcia weksla. Co za tym, idzie weksel traci swoją moc, bowiem dłużnik toruje sobie drogę do zaniechania spłaty zobowiązania,
• klauzula odsetkowa – wystawca zastrzega oprocentowanie sumy wekslowej,
• klauzula polegająca na dodaniu warunku – zbycie weksla (przeniesienie własności) jest uzależnione od określonego wymogu.

Klauzule niewywołujące skutków wekslowych zgodnie z prawem wekslowym nie ingerują w zobowiązanie wekslowe. Jednak ich obecność, powoduje skutki prawne rozumiane w prawie cywilnym. W ich skład wchodzą:

• klauzula waluty – zapis wykazuje za jaki towar lub usługę został wystawiony weksel. Klauzula jest to swego rodzaju zapisem, który motywuje powstanie zobowiązania wekslowego,
• klauzula pokrycia – stosowana jest w wekslu trasowanym. Określa z jakich środków trasat ma uregulować wierzytelność,
• klauzula zawiadomienia – pełni funkcję informacyjną. Trasat przed akceptacją lub zapłatą, otrzymuje dalsze sugestie od wystawcy. Celem klauzuli jest ochrona interesów trasata i wystawcy,
• klauzula powołująca – wyznacza numer akredytywy (czyli rodzaju płatności), którą otworzył bank.

Klauzule unieważniające weksel nie posiadają sprecyzowanego katalogu. Ich cechą wspólną jest fakt, że naruszają bezwarunkowość weksla. Przykładowo – wystawca dołącza do weksla zapis, że opłaci kwotę wpisaną w wekslu pod warunkiem, że remitent zobowiąże się do wykonania określonej czynności – np. zrzeknie się praw rodzicielskich.

Inne formy zabezpieczeń pożyczek

Weksel jako zabezpieczenie jest stosowany najczęściej w pożyczkach prywatnych. Poważne instytucje finansowe takie jak banki i firmy pożyczkowe zwykle sięgają po inne formy zabezpieczeń. Z prostego powodu – weksel mimo swoich zalet, w przypadku kredytów konsumenckich lub hipotecznych może być po prostu nieskuteczny. Dlatego, że suma wekslowa jest określona konkretną kwotą pieniężną. W związku z powyższym niewypłacalny dłużnik, który nie posiada środków na uregulowanie raty, tym bardziej nie opłaci wierzytelności wekslowej.

Z tego powodu instytucje finansowe chętniej sięgają po tzw. zabezpieczenia rzeczowe. Ich charakterystyka polega na tym, że dłużnik za zobowiązanie finansowe odpowiada tylko zabezpieczonym kapitałem – nieruchomością lub ruchomością.

W przypadku zabezpieczenia ruchomego (np. samochodu) stosuje się zastawy ogólne, rejestrowe i przewłaszczenia na zabezpieczenie. Zastaw ogólny najczęściej używany jest przez lombardy. Wada – dłużnik nie może korzystać z zabezpieczonego przedmiotu. Natomiast zastaw rejestrowy pozwala na użytkowanie ruchomości przez cały okres kredytowania. Minusem są formalności.

Natomiast przewłaszczenie na zabezpieczenie często stosuje się jako zabezpieczenie pożyczki na samochód. Pożyczkobiorca kupując auto dopisuje jako współwłaściciela firmę pożyczkową. Po spłacie pożyczki, dłużnik staje się jedynym właścicielem pojazdu.

Umowa wekslowa – słownik pojęć

Trasant – inaczej wystawca weksla. Jego obowiązkiem jest wykupienie weksla.

Trasat – jest to osoba, która została wskazana przez trasanta do opłacenia kwoty wskazanej w wekslu. Obowiązek uregulowania sumy wekslowej następuje w momencie tzw. akceptu weksla

Poręczyciel wekslowy (awalista) – osoba, która zobowiązała się do poręczenia weksla. Awalista za poręczone zobowiązanie odpowiada solidarnie razem z wystawcą weksla.

Remitent – inaczej wierzyciel wekslowy. Na jego rzecz musi zostać wypłacone zobowiązanie wynikające z weksla. Remitentem może być zarówno osoba fizyczna jak i prawna.

Indosant (żyrant) – osoba, która przy pomocy indosu przenosi uprawnienia na inny podmiot lub osobę fizyczną.

Indos – przeniesienie własności weksla na kogoś innego.

Regresant – dłużnik odpowiadający za weksel w sytuacji wystąpienia regresu (czyli sytuacji gdy minął termin płatności za weksel).

Regredient – wierzyciel, który upomina się o spłatę sumy wekslowej na drodze regresu.