Przewłaszczenie na zabezpieczenie a zastaw rejestrowy – różnice

Przewłaszczenie na zabezpieczenie i zastaw rejestrowy to popularne sposoby zabezpieczenia wierzytelności w Polsce. Przewłaszczenie wyróżnia się możliwością dalszego korzystania z zabezpieczonego majątku przez dłużnika. Poniżej znajdziesz szczegółowy opis, czym jest przewłaszczenie na zabezpieczenie, jakie są jego rodzaje oraz jak różni się od zastawu rejestrowego.

Przewłaszczenie na zabezpieczenie – charakterystyka

Przewłaszczenie na zabezpieczenie stanowi formę zabezpieczenia wierzytelności, najczęściej stosowaną przy kredytach i pożyczkach. W ramach umowy przewłaszczenia dłużnik przekazuje wierzycielowi prawo własności do składnika majątku, np. nieruchomości, pojazdu czy cennych papierów wartościowych. Po spłacie zobowiązania prawo własności wraca do dłużnika, jednak w razie niewywiązania się z umowy, wierzyciel zachowuje własność przedmiotu.

Przepisy prawa dotyczące przewłaszczenia na zabezpieczenie

Przewłaszczenie nie jest szczegółowo uregulowane w polskim kodeksie cywilnym, choć prawo bankowe w art. 101 dopuszcza ten typ zabezpieczenia w przypadku przeniesienia własności ruchomości lub papierów wartościowych. Pozostałe przypadki są regulowane na zasadzie swobody umów, co oznacza, że treść umowy o przewłaszczenie może być dowolnie kształtowana przez strony.

Wprowadzenie Przewłaszczenia Cyfrowych Zabezpieczeń 

Od 2024 roku, przewłaszczenie na zabezpieczenie obejmuje również cyfrowe aktywa, takie jak kryptowaluty i tokeny NFT. Nowelizacja przepisów sprawia, że możliwe jest zawarcie umowy przewłaszczenia, w której dłużnik przekazuje prawa do cyfrowych zasobów na wierzyciela. Tego typu zabezpieczenia, choć stosunkowo nowe na polskim rynku, zyskują popularność jako forma ochrony interesów wierzycieli w transakcjach online.

Przewłaszczenie na zabezpieczenie – umowa

Umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie, podobnie jak weksel in blanco, jest umową nienazwaną i może być sporządzona w dowolnej formie. Przewłaszczenie nieruchomości wymaga jednak aktu notarialnego.

Ważne elementy umowy

1. Typ umowy – Może być zawarta pod warunkiem zawieszającym lub rozwiązującym.
   • Warunek zawieszający – własność przechodzi na wierzyciela tylko wtedy, gdy dłużnik nie wywiąże się ze spłaty.
   • Warunek rozwiązujący – jeśli dłużnik spłaci zobowiązanie, odzyskuje pełne prawa do majątku.
2. Forma umowy – Dopuszczalne jest sporządzenie umowy ustnej, ale dla większej pewności obie strony często decydują się na formę pisemną, zwłaszcza gdy przewłaszczanym składnikiem majątku jest pojazd.

Jak ustanowić przewłaszczenie na zabezpieczenie samochodu?

Od 2024 roku, przewłaszczenie na zabezpieczenie samochodu wymaga dodatkowych dokumentów w niektórych przypadkach, np. gdy pojazd jest objęty leasingiem lub istnieje współwłasność. Aby ustanowić przewłaszczenie na zabezpieczenie samochodu, konieczna jest umowa pożyczki podpisana przez wszystkie osoby uprawnione do współwłasności pojazdu. W większości przypadków pożyczkodawca wymaga, aby samochód miał jednego właściciela, co ułatwia formalności.

Po zawarciu umowy, pożyczkobiorca powinien udać się do wydziału komunikacji, aby wpisać firmę pożyczkową jako współwłaściciela pojazdu. Wpis ten jest konieczny dla prawidłowego ustanowienia zabezpieczenia i odbywa się od ręki.

Zastaw rejestrowy – formalności i zasady

Zastaw rejestrowy, w przeciwieństwie do przewłaszczenia, jest formą zabezpieczenia wierzytelności wymagającą dodatkowych formalności. W tym przypadku konieczne jest wpisanie zabezpieczenia do rejestru zastawów, co wymaga złożenia wniosku do sądu i wniesienia opłaty w wysokości 200 zł.

Umowa zastawu rejestrowego powinna określać m.in.:

• Strony umowy,
• Przedmiot zastawu,
• Wysokość zabezpieczonej kwoty,
• Górną granicę zabezpieczenia, uwzględniającą odsetki i koszty postępowania.

Podobnie jak w przewłaszczeniu, po spłacie długu zastaw rejestrowy wygasa. Jeśli jednak pożyczka jest długoterminowa (np. powyżej 10 lat), konieczne może być złożenie przedłużenia wpisu w rejestrze zastawów, ale nie dłużej niż na kolejne 10 lat.

Zastaw ogólny – ograniczenia

Zastaw ogólny stosowany jest często w umowach lombardowych. W przeciwieństwie do zastawu rejestrowego i przewłaszczenia, dłużnik nie może korzystać z przedmiotu zastawu przez cały czas trwania umowy. Co więcej, wierzyciel nie ma prawa do użytkowania zabezpieczonego majątku. Ten typ zabezpieczenia stosuje się zazwyczaj dla rzeczy ruchomych i zbywalnych praw majątkowych, takich jak papiery wartościowe, i obejmuje również odsetki od wierzytelności.

Podatek od Cyfrowych Zabezpieczeń 

Wraz z rosnącą liczbą zabezpieczeń opartych na cyfrowych aktywach, wprowadzono przepisy dotyczące opodatkowania przewłaszczonych aktywów cyfrowych. Przewłaszczenie kryptowalut, tokenów NFT i innych zbywalnych aktywów cyfrowych podlega tym samym przepisom podatkowym, co zabezpieczenia klasyczne. W sytuacji, gdy wierzyciel przejmuje cyfrowy majątek, obowiązek podatkowy obejmuje podatek PIT lub CIT.

Podatki i opłaty

Podpisanie umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie oraz umowy zastawu (rejestrowego i ogólnego) jest zwolnione z podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) i VAT. Podatek VAT i inne opłaty pojawiają się dopiero wtedy, gdy wierzyciel przejmuje własność zabezpieczenia z powodu niewywiązania się dłużnika z zobowiązań.